Moederschapshulp voor zelfstandigen wint aan populariteit

Vorig jaar waren er in Vlaanderen voor het eerst in tien jaar weer iets meer bevallingen. Die ‘corona-baby’s’ hebben een extra boost gegeven aan de populariteit van moederschapshulp, die zelfstandige mama’s kunnen gebruiken na de geboorte van hun zoon of dochter. Hr-dienstverlener Acerta noteert een stijging van het aantal aanvragen met 3,1 % in vergelijking met 2020. Ten opzichte van vijf jaar geleden is de stijging nog meer uitgesproken: +28 %. De cijfers illustreren dat moederschapshulp steeds meer ingeburgerd geraakt in ons land, maar ook het stijgend aantal vrouwen die zelfstandig worden heeft waarschijnlijk een invloed op deze evolutie.

^{Figuur 1: Moederschapshulp 2016-2021 – cijfers Acerta}Els Schellens, directeur Starters & Zelfstandigen: “De drempel voor jonge vrouwen met een kinderwens om zelfstandige te worden, ligt al lang een stuk lager. Maar belangrijk is wel dat zij de nodige ondersteuning krijgen bij gezinsuitbreiding. Moederschapshulp is een belangrijke steun voor jonge, zelfstandige mama’s. Al heel wat jaren hebben zij recht op 12 weken moederschapsrust met een uitkering, als ze voldoen aan bepaalde voorwaarden. Maar in de praktijk bleek dat jonge moeders hun zelfstandige activiteit 12 weken opschorten soms te lang vonden. Daarom is in 2006 moederschapshulp in het leven geroepen, als steunmaatregel. Die hulp krijgen kersverse zelfstandige mama’s in de vorm van 105 dienstencheques. Die kunnen ze gebruiken om huishoudhulp in te schakelen, wat het gemakkelijker moet maken om én ouder én zelfstandige te zijn. En dat blijkt dus goed te werken. Steeds meer zelfstandigen vinden de weg naar die steun.”

Ook aan de kersverse vader of mee-ouder die zelfstandig is, denkt de overheid. Zelfstandige papa’s hebben sinds 1 januari 2021 na de geboorte van een kindje twee opties: 15 dagen geboorteverlof met een uitkering of maximaal 8 dagen geboorteverlof met een uitkering plus 15 dienstencheques. Anders dan bij moederschapshulp zijn de dienstencheques hier dus niet automatisch een recht, de vader of mee-ouder kan er wel voor kiezen. In absolute cijfers wordt die keuze voor geboorteverlof jaar na jaar vaker gemaakt. Op drie jaar tijd zag Acerta het aantal aanvragen met 65 % toenemen. In 2021 stagneerde die stijgende trend wel een beetje, ondanks de verlenging van het geboorteverlof op 1 januari van 10 naar 15 dagen.

Opvallend: de overgrote meerderheid van de zelfstandige papa’s kiest voor de langere verlofperiode van 15 dagen en niet voor de dienstencheques. In 2021 koos slechts 2 % van wie ervoor in aanmerking komt voor de optie van dienstencheques.

^{Figuur 2: Geboorteverlof, cheques 2019-2021 – cijfers Acerta}

Els Schellens: “Voor de beperkte populariteit van de dienstencheques zien we twee mogelijke verklaringen. De eerste kan een positieve motivatie zijn: papa’s en mee-ouders verkiezen het om zo lang mogelijk prioriteit te geven aan het nieuwe leven met de baby en maken gebruik van het maximum aantal dagen geboorteverlof. Op zich is dat mooi, maar de realiteit is wellicht dat ook deze zelfstandigen hun activiteit liever niet te lang op pauze zetten. Een reden waarom de dienstencheques dan toch niet zo vaak gebruikt worden, is ook omdat dat vandaag de dag nog steeds een hele administratieve mallemolen met zich meebrengt. De drempels zijn nog te hoog. Om de geboorteverlof-cheques een faire kans te geven, zou de weg ernaartoe eenvoudiger moeten. Want als steun praktisch niet bereikbaar is en dus eigenlijk vooral theorie blijft, dan heeft die steun ook weinig zin.”

^{Over de cijfers}

^{De analyse en conclusies gebeurden op basis van de gegevens van 320.000 zelfstandigen.}